POINT
Geneesmiddelen kunnen gezondheidswinst opleveren maar ook schade veroorzaken. Uit onderzoek blijkt dat geneesmiddelen ziekenhuisopnames kunnen veroorzaken en dat in bijna de helft van deze opnames een of meerdere medicatiefouten een rol spelen.
Een deel van deze opnames zijn te voorkomen door een medicatiebeoordeling uit te voeren. Door de patiënt te betrekken bij de farmacotherapie en door de apotheker en huisarts samen met de patiënt een medicatiebeoordeling uit te laten voeren wordt de farmacotherapie geoptimaliseerd.
Algemeen uitklapper, klik om te openen
In de dagelijkse praktijk blijkt het lasting om deze interventie te implementeren en lijkt het beoogde effect van de farmacotherapie niet gehaald te worden.
In het POINT onderzoek creëerden we een nieuwe functie: de apotheker-farmacotherapeut in de huisartspraktijk. Deze apotheker werkt aan een optimale farmacotherapie afgestemd op de individuele patiënt en verbetert risicovolle medicatiegerelateerde processen. Deze apotheker houdt zich uitsluitend bezig met farmacotherapeutische zorg en heeft geen taken binnen de apotheek.
Door de apotheker-farmacotherapeut onderdeel uit te laten maken van de huisartspraktijk verwachten wij dat het vertrouwen van de huisarts in de apotheker toeneemt, dat de beschikbaarheid en toegankelijkheid van de apotheker wordt vergroot en dat kennis en kunde van de apotheker toereikend is deze zorgtaken uit te voeren.
Beoogd resultaat uitklapper, klik om te openen
n de verschillende onderzoeksgroepen worden de volgende resultaten gemeten aan het begin en aan het eind van de projectperiode en met elkaar vergeleken: Geneesmiddel gerelateerde ziekenhuisopnames (HARMs), geneesmiddel gebruik en geneesmiddel veranderingen (aantal geneesmiddelen, soort geneesmiddelen, voorgeschreven sterkte en dosering, veranderingen in dosering, geneesmiddel interacties, refill-compliance, staken/switch van geneesmiddelen, ontbrekende co- medicatie, geneesmiddel kosten), prescriptie indicatoren, patiënt tevredenheid en kosten op basis van gedeclareerde zorg.
De resultaten worden gemeten op populatie niveau in de huisartspraktijk die zijn aangesloten bij het UMC Utrecht Julius huisartsen netwerk, Zorggroep Almere en het Registratie Netwerk Universitaire Huisartspraktijken Leiden en Omstreken. Er wordt niet gemeten op individueel patiënt niveau.
Naar verwachting zijn de analyses zomer 2019 afgerond en worden zij daarna gepubliceerd.
Apotheker-farmacotherapeut uitklapper, klik om te openen
De apotheker-farmacotherapeut werkt in een geïntegreerde eerstelijns setting samen met de huisarts en de openbaar apotheker van de patiënt en is medeverantwoordelijk voor de effectieve en veilige farmacotherapeutisch zorg van de individuele patiënt, en verantwoordelijk voor een adequaat medicatiedossier van de patiënt. De apotheker-farmacotherapeut is de coördinator in het farmacotherapeutisch management en maakt daarbij gebruik van het farmacotherapeutisch behandelplan van de patiënt waarin de behandeldoelen, taken en verantwoordelijkheden zijn vastgelegd.
De apotheker-farmacotherapeut heeft een proactieve manier van werken ten behoeve van zijn of haar patiënten. Het analytisch vermogen van de apotheker-farmacotherapeut is hoog waardoor hij in staat is goede risicoanalyses te maken die leiden tot behandelvoorstellen voor het individu en die leiden tot een verbetering van de medicatieveiligheid voor de populatie in de praktijk. Bij de uitoefening van zijn beroep als apotheker-farmacotherapeut verbindt hij of zij farmacotherapeutische deskundigheid met klachten, symptomen en verwachte uitkomsten van de individuele patiënt en diens wensen, mogelijkheden en ideeën.
Doel
De apotheker-farmacotherapeut is verantwoordelijk voor het farmacotherapeutische management van de patiënt met het doel:
- de effectiviteit en veiligheid van de farmacotherapie van de individuele patiënt te optimaliseren;
- de kwaliteit van het medicamenteus beleid in de geïntegreerde eerstelijnssetting te optimaliseren;
- de medicatieveiligheid in de eerste lijn te verhogen.
Setting
In dit project werkt de apotheker-farmacotherapeut (AFT) als onafhankelijke professional in de huisartspraktijk, tussen de huisartsen, praktijkondersteuners(POH), doktersassistenten (DA) en andere zorgverleners. De apotheker-farmacotherapeut heeft de beschikking over een spreekkamer voor het spreekuur. Daarnaast gaat de AFT ook thuis langs bij patiënten die niet meer naar de praktijk kunnen komen.
Taakgebieden
De apotheker-farmacotherapeut effectueert deze verantwoordelijk op de volgende taakgebieden:
1. farmacotherapeutische patiëntenzorg voor individuele patiënten, waarbij patiënten gezien worden op zijn of haar eigen het spreekuur of thuis bezocht worden en advisering, consulteren voor huisartsen over farmacotherapeutische problemen;
2. scholing op gebied van farmacotherapie aan medewerkers van de huisartspraktijk;
3. verantwoordelijkheid voor farmacotherapeutisch kwaliteitsbeleid in de huisartspraktijk en in de overdracht naar de openbaar apotheek praktijk.
Apotheker-farmacotherapeut vs openbaar apotheek
De openbare apotheek geeft farmacotherapeutische zorg gerelateerd aan het verstrekken van de geneesmiddelen. Zij geven informatie bij eerste en tweede uitgifte, inhalatie instructie van de nieuwe geneesmiddelen en controleren bij nieuwe geneesmiddelen of wijzigingen op interacties, contra-indicaties, dubbelmedicatie, doseringen en tekenen van verminderde therapietrouw. De openbaar apotheker is er verantwoordelijk voor dat deze processen goed verlopen en de medicatieveiligheid geborgd is. De openbaar apotheek kan farmacotherapeutische problemen signaleren en de openbaar apotheker verwijst patiënten naar de apotheker-farmacotherapeut.
De apotheker-farmacotherapeut verwijst naar openbaar apotheek voor het verstrekken van de medicatie op het jaarrecept, voor voorlichting en controles van inname van geneesmiddelen bijvoorbeeld inhalatie medicatie.
De apotheker-farmacotherapeut en openbaar apotheker maken samen afspraken over medicatiebewaking en verstrekking gerelateerde verbeterplannen of protocollen. De openbaar apotheker krijgt inzicht in het formularium en kan de apotheker-farmacotherapeut of voorschrijver aanspreken bij het afwijken hiervan. De openbaar apotheker kan veel voorkomende of ernstige medicatiefouten signaleren en deze bespreken met de openbaar apotheker.
Onderzoeksopzet uitklapper, klik om te openen
In het onderzoek zal de effectiviteit en haalbaarheid van de (niet-verstrekkende) apotheker-farmacotherapeut in de huisartspraktijk onderzocht worden door resultaten in drie verschillende groepen met elkaar te vergelijken. Iedere groep verschilt in de setting van waar de apotheker werkt en/of hoe hij is geschoold:
- De (niet-verstrekkende) apotheker-farmacotherapeut in de huisartspraktijk;
- De openbare apotheker in de apotheek die een intensieve scholing over medicatiebeoordeling heeft gevolgd;
- De openbare apotheker in de apotheek (reguliere zorg).
De apotheker-farmacotherapeut in de eerste onderzoeksgroep coördineert het farmacotherapeutisch management in de eerste lijnszorg en is verantwoordelijk voor het optimaliseren van de chronische medicatie voor individuele patiënten. De apotheker-farmacotherapeut doet dit binnen de huisartspraktijk op de volgende manieren:
- farmacotherapeutische patiëntenzorg voor individuele patiënten op het spreekuur van de apotheker;
- advisering en scholing op gebied van farmacotherapie aan medewerkers van de huisartspraktijk;
- verantwoordelijkheid nemen in het schrijven en onderhouden van protocollen en formularium in de huisartspraktijk.
- De apotheker-farmacotherapeut zal de farmacotherapeutische zorg op zich nemen van complexe patiënten: patiënten met meerdere geneesmiddelen en meerdere aandoeningen die een hoog risico hebben op onderbehandeling en op negatieve effecten van farmacotherapie. De openbaar apotheker verleent distributie gerelateerde zorg, is manager van operationele processen en identificeert, signaleert en verwijst patiënten naar de apotheker-farmacotherapeut.
De haalbaarheid van de zorginnovatie in de eerste onderzoeksgroep wordt bestudeerd met kwalitatief onderzoek naar hoe een apotheker- farmacotherapeut geïmplementeerd kan worden in iedere huisartspraktijk op praktijk, regionaal en nationaal niveau.
Tijdsplanning uitklapper, klik om te openen
De totale duur van het onderzoeksproject is 36 maanden. De interventie van de apotheker-farmacotherapeut in de huisartspraktijk zal plaats vinden gedurende 12 maanden met een inwerkperiode van 3 maanden. De interventie zal uitgevoerd worden in 10 verschillende huisartspraktijken in de periode van maart 2014 tot halverwege 2015.
De resultaten wat betreft medicatie-gerelateerde ziekenhuisopnames, medicatie-gerelateerde problemen, alsmede het stakeholder onderzoek en het scholingsprogramma zijn inmiddels gepubliceerd in het proefschrift van Ankie Hazen. Zie ook 'publicaties' in het rechtermenu).
Naar verwachting worden de laaste analyses in de zomer van 2019 afgerond.
Onderzoeksteam uitklapper, klik om te openen
UMC Utrecht, Julius Centrum
Prof. dr. N.J (Niek). de Wit, Promotor
Dr. D.L.M. (Dorien) Zwart, Projectleider
Drs. A.C.M. (Ankie) Hazen, Apotheker-onderzoeker
Drs. V. (Vivianne) Sloeserwij, Huisarts-onderzoeker
Dr. J.M. (Judith) Poldervaart, Post-doc
Universiteit Utrecht
Prof. dr. M.L. Bouvy, Promotor
Rijksuniversiteit Groningen
Prof. dr. J.J. de Gier, Promotor
Erasmus Universiteit Rotterdam
Dr. A.A. de Bont, Co - promotor
Publicaties uitklapper, klik om te openen
Proefschrift Ankie Hazen: non-dispensing clinical pharmacists in general practice: training, implementation and clinical effects.
Hazen ACM, de Bont AA, Boelman L, Zwart DLM, de Gier JJ, de Wit NJ, Bouvy ML. Res Social Adm Pharm. 2017 Apr 22. pii: S1551-7411(16)30579-4.
Controversy and consensus on a clinical pharmacist in primary care in the Netherlands. Hazen AC, Wal AW, Sloeserwij VM, Zwart DL, Gier JJ, Wit NJ, Leendertse AJ, Bouvy ML, Bont AA. Int J Clin Pharm. 2016 Oct;38(5):1250-60.
Design of the POINT study: Pharmacotherapy Optimisation through Integration of a Non-dispensing pharmacist in a primary care Team (POINT). Hazen AC, Sloeserwij VM, Zwart DL, de Bont AA, Bouvy ML, de Gier JJ, de Wit NJ, Leendertse AJ. BMC Fam Pract. 2015 Jul 2;16:76.
Apotheker ondersteunt huisarts in de praktijk: het beste van 2 werelden. Farma Magazine juni 2015
Flinke medicatiereductie, grote verbetering kwaliteit van leven. Pharmaceutisch Weekblad 8 mei 2015
Interventies leiden tot halvering medicatielijst. Pharmaceutisch Weekblad 6 febr 2015
Contactinformatie uitklapper, klik om te openen
Voor informatie kunt u contact opnemen via point@umcutrecht.nl, of met Ankie Hazen of VIvianne Sloeserwij.