Scope intervention study (SIS)
Het belang van patiëntveiligheid in de gezondheidszorg zal niemand betwisten. De laatste jaren is management van patiëntveiligheid een speerpunt van beleid van het ministerie van VWS, de inspectie maar bijvoorbeeld ook van verzekeraars. Een belangrijk thema bij patiëntveiligheidsmanagement is veiligheidscultuur. Uit onderzoek is gebleken dat het hebben van een constructieve, veilige cultuur belangrijk is voor het succesvol implementeren van veiligheidsinitiatieven. In de eerstelijn is er tot nu toe weinig onderzoek gedaan naar de effectiviteit van interventies ter verbetering van deze cultuur. In onze studie willen we twee interventies, een op zichzelf staande vragenlijst en een vragenlijst geïntegreerd in een workshop, onderzoeken op effectiviteit in huisartsenpraktijken.
Doel & onderzoeksvragen uitklapper, klik om te openen
Het doel van de SCOPE Interventie Studie is het meten van het effect van een cultuurvragenlijst alleen of gecombineerd met een workshop op het veiligheidsgedrag en de cultuur binnen huisartspraktijken.
Onderzoeksvragen
- Wat is het effect van het afnemen van een cultuurvragenlijst, waarover praktijken een feedback rapportage downloaden, op het aantal incidenten dat gemeld wordt ?
- Wat is het effect van het afnemen van een cultuurvragenlijst gevolgd door een patiëntveiligheidsworkshop, waarbij de resultaten van de vragenlijst tijdens de workshop worden gepresenteerd en besproken, op het aantal incidenten dat gemeld wordt?
- Wat is het effect van bovenstaande interventies (onderzoeksvraag 1 & 2) op de patiëntveiligheidscultuur na een jaar?
Onderzoeksopzet uitklapper, klik om te openen
Valideren van de SCOPE vragenlijst
Het eerste deel van het onderzoek bestond uit het valideren van de patiëntveiligheidscultuur vragenlijst (de SCOPE) voor beroepsgroepen uit de eerstelijn. Deze vragenlijst kunt u vinden bij producten.
Onderzoeks trial
Om de onderzoeksvragen te beantwoorden hebben we een trial studie opgezet en uitgevoerd. Omdat we twee interventies wilden onderzoeken ten opzichte van een controle groep is er gekozen voor een cluster gerandomiseerde trial met drie onderzoeksgroepen: de controlegroep, interventiegroep I (SCOPE vragenlijst) en interventiegroep II (SCOPE vragenlijst + workshop). Dertig huisartsenpraktijken in omgeving Utrecht hebben meegedaan aan de studie.
In interventie I hebben we de praktijken gevraagd om de SCOPE-huisartsen vragenlijst met alle medewerkers van de praktijk in te vullen. Vervolgens kon een feedbackrapport met de resultaten worden gedownload en kon de praktijk zelf besluiten wat te doen met hun resultaten.
In interventie II hebben we ook gevraagd de SCOPE-huisartsen vragenlijst in te vullen maar kregen ze de resultaten pas tijdens de workshop, waaraan zoveel mogelijk (minimaal 75%) medewerkers van de praktijk meededen. In de workshop hebben we theorie behandeld over patiëntveiligheid, waarom mensen fouten (kunnen) maken en over het concept veiligheidscultuur. Daarnaast hebben we gediscussieerd over hun eigen cultuur a.d.h.v. de SCOPE resultaten en een aantal opdrachten. De workshop sloot af met het formuleren van een actieplan voor de praktijk.
In de controlegroep hebben we alleen de voor- en nameting gedaan en geen interventie uitgevoerd.
Producten uitklapper, klik om te openen
SCOPE vragenlijst
De SCOPE vragenlijst voor eerstelijns praktijken bestaat uit 41 items verdeeld over zeven thema’s die samen het concept van patiëntveiligheidscultuur meten. Deze vragenlijst is gevalideerd voor de volgende beroepsgroepen:
- Mondzorg (Tandartsen & mondhygiënisten)
- Oefentherapie
- Fysiotherapie
- Diëtetiek
- Verloskunde
- Huidtherapie
- Logopedie
- Ergotherapie
- Anticoagulantia therapie
Door deze vragenlijst met iedereen in de praktijk in te vullen krijg je een goed beeld van de perceptie van patiëntveiligheidscultuur. Met de resultaten kunt u vervolgens aan de slag om verbeteringen door te voeren daar waar nodig. In de handleiding ‘Patiëntveiligheidscultuur in de eerstelijn’ wordt uitgelegd hoe u de SCOPE vragenlijst gebruikt en hoe u de workshop kan gebruiken om verbeteringen in gang te zetten.
SCOPE vragenlijst voor eerstelijns praktijken (SCOPE)
Folder SCOPE vragenlijst
SCOPE-huisartsen
De SCOPE vragenlijst voor huisartsen bestaat uit 43 items verdeeld over acht thema’s die samen het concept van patiëntveiligheidscultuur meten. Door deze vragenlijst met iedereen in de praktijk in te vullen krijg je een goed beeld van de perceptie van patiëntveiligheidscultuur. Met de resultaten kunt u vervolgens aan de slag om verbeteringen door te voeren daar waar nodig. In de handleiding ‘Patiëntveiligheidscultuur in de eerstelijn’ wordt uitgelegd hoe u de SCOPE-huisartsen vragenlijst gebruikt en hoe u de workshop kan gebruiken om verbeteringen in gang te zetten.
SCOPE vragenlijst voor huisartsenpraktijken (SCOPE-huisartsen)
Handleiding patiëntveiligheidscultuur in de eerstelijn
Deze handleiding is geschreven naar aanleiding van onze trial waarin we hebben bestudeerd wat het effect is van het afnemen van de SCOPE vragenlijst alleen of gecombineerd met deze patiëntveiligheidsworkshop. Het is gebleken dat de combinatie van de vragenlijst en de workshop het beste effect heeft op het melden van incidenten binnen de praktijk.
In de handleiding leest u hoe u de vragenlijst binnen uw praktijk gebruikt. De workshop (in powerpoint) kunt u gebruiken om zelf aan de slag te gaan met patiëntveiligheid in uw praktijk. In de handleiding vindt u voor elke dia van de workshop een uitleg.
Publicaties uitklapper, klik om te openen
Zwart DL, Langelaan M, van de Vooren RC, Kuyvenhoven MM, Kalkman CJ, Verheij TJ, et al. Patient safety measurements in general practice. Clinimetric properties of 'SCOPE'. BMC Fam Pract 2011;12:117. (pdf)
Verbakel NJ, Zwart DLM, Langelaan M, Verheij TJM, Wagner C. Measuring safety culture in Dutch primary care: psychometric characteristics of the SCOPE-PC questionnaire. BMC Health Serv Res 2013;13:354. (pdf)
Verbakel NJ, Langelaan M, Verheij TJM, Wagner C, Zwart DLM. Cluster randomized, controlled trial on patient safety improvement in general practice: a study protocol. BMC Fam Pract 2013;14(127). (pdf)
Verbakel NJ, Langelaan M, Verheij TJM, Wagner C, Zwart DLM. Improving patient safety culture in primary care: a systematic review. Journal of Patient Safety, 2014. (pdf)
Verbakel NJ, van Melle M, Langelaan M; Verheij T, Wagner C; Zwart DLM. Exploring patient safety culture in primary care.
International Journal for Quality in Health Care, 2014.
Resultaten uitklapper, klik om te openen
Om te meten of onze interventies effect hadden hebben we gekeken naar het aantal incidenten dat bekend was voor de interventie en een jaar later. We zien het melden van incidenten als positief veiligheidsgedrag omdat het een indicatie geeft van openheid (cultuur) en een lerende organisatie. Het bleek dat beide interventiegroepen het aantal gemelde incidenten was toegenomen na de interventie. De praktijken die naast de SCOPE vragenlijst ook de workshop hadden gevolgd rapporteerden significant meer incidenten dan de praktijken in de controlegroep en in interventie I. Ook zagen we dat in deze praktijken meer incidenten systematisch geanalyseerd werden en dat het onderwerp patiëntveiligheid vaker werd besproken tijdens teamvergaderingen.
Conclusie
De conclusie van onze trial is dat een workshop complementair aan een cultuur vragenlijst leidt tot een toegenomen meldgedrag. Het loont om gezamenlijk, met het hele team te investeren tijd te investeren in de verbetering van patiëntveiligheid.
Contactgegevens uitklapper, klik om te openen
Neem voor meer informatie contact op met Dorien Zwart.